نماز نافله چه نمازی است؟

نماز نافله چیست؟

کلمه نافله از ماده «نفل» به معنای زیادی است‏. نمازهای نافله، نمازهای مستحبی هستند که پیش و پس از نمازهای واجب خوانده می‌شوند. تعداد رکعت‌های نمازهای نافله در شبانه‌روز، به غیر از روز جمعه، ۳۴ رکعت است که قبل یا بعد از نمازهای واجب اقامه می‌شوند. هشت رکعت آن نافله ظهر و هشت رکعت نافله عصر و چهار رکعت نافله مغرب و دو رکعت نافله عشا و یازده رکعت نافله شب و دو رکعت نافله صبح می‌باشد و چون دو رکعت نافله عشا را بنابر احتیاط واجب باید نشسته خواند، یک رکعت حساب می‌شود. ولی در روز جمعه بر شانزده رکعت نافله ظهر و عصر، چهار رکعت اضافه می‌شود. از یازده رکعت نافله شب، هشت رکعت آن باید به نیت نافله شب و دو رکعت آن به نیت نماز شفع و یک رکعت آن، به نیت نماز وتر خوانده شود.

اهمیت نماز نافله

در برخی از روایات، خواندن ۵۱ رکعت نماز واجب و مستحب را علامتی بر تعهد شیعیان شمرده است: امام صادق(ع) می‌فرماید: «شیعیان ما اهل پرهیزکاری و کوشش در عبادت و وفا و امانتداری و زهد و عبادتند، در شبانه روز پنجاه و یک رکعت نماز می‌گزارند، شب بیدارند و روز را به روزه می‌گذرانند، زکات اموالشان را می‌پردازند و به زیارت خانه خدا می‌روند و از هر حرامی دوری می‌کنند.»

طبق روایات نمازهای مستحبی و نافله، اسبابی برای جبران نقص فرائض و قبولی آن‌هاست. چون انسان هر اندازه مراقب اعمال واجب و به‌خصوص نمازهای واجب خود باشد، باز هم اهل سهو و نسیان بوده و خالی از امور منافی با واجبات نمی‌باشد، به‌همین دلیل خداوند مستحبات را وسیله‌ای برای جبران نواقص واجبات قرار داده است.

عبادت و طاعت و به‌خصوص نماز به‌عنوان ستون و پایه محکم دین، هر اندازه بیشتر و دقیق‌تر انجام شود، باعث نزدیکی به خداوند شده و تکرار این تذکر با خصوصیات و ویژگی‌های آن، رابطه انسان را با حق تعالی و عالم غیب بیش از پیش محکم می‌کند. امام کاظم(ع) می‌فرماید نمازهای نافله، وسیله تقرّب هر مؤمن است.

امام صادق(ع) نتیجه بندگی خالصانه به درگاه خداوند را به نقل از پیامبر(ص) چنین توصیف می‌کند: پیامبر از جانب حق تعالی این گونه فرموده است: «… نزدیک نمی‌شود بسوی من بنده‌ای از بندگانم به چیزی که محبوب‌تر باشد پیش من از واجبات (یعنی اولین وسیله تقرب، انجام واجبات است) و همانا بنده نزدیک می‌شود و تقرب می‌جوید به من به سبب نافله، به گونه‌ای که دوست دارم او را، پس وقتی دوست داشتم او را، من گوش او می‌باشم که با او می‌شنود و چشمش که به آن می‌بیند و زبانش که به آن سخن می‌گوید و دستش که به آن اخذ می‌کند، اگر بخواند مرا، جواب می‌دهم او را و اگر از من چیزی بخواهد عطا می‌کنم به او.»

پیامبر(ص) می‌فرماید: دو رکعت نافله صبح را وا مگذار، که [برآورده شدن] آرزوها و خواسته‌ها در آن دو رکعت است. در صحیح مسلم به نقل از عایشه آمده است که پیامبر(ص) به هیچ‌یک از نافله‌ها بیشتر از دو رکعت نافله صبح پایبند نبود.

نماز نافله در قرآن

در قرآن به پیامبر(ص) سفارش شده است در پاسی از شب نماز نافله بخواند:﴿وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَکَ عَسَیٰ أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَحْمُودًا؛ و پاسی از شب را زنده بدار، تا برای تو [به منزله] نافله‌ای باشد، امید که پروردگارت تو را به مقامی ستوده برساند.﴾(اسراء:۷۹) خداوند نتیجه نماز شب برای پیامبر(ص) را رسیدن به مقام محمود می‌داند. روایات اسلامی، اعم از روایات اهل بیت(ع) و روایاتی که از طرق اهل تسنن نقل شده است مقام محمود را به عنوان مقام شفاعت کبری تفسیر کرده است.

نماز شب از نمازهای بسیار با فضیلت است و در سوره‌های مزّمل و مدّثر آمده است‏. در روایات آمده است که تمام انبیا نماز شب داشتند. و نیز گفته شده نماز شب، رمز سلامتی بدن و روشنایی قبر است. و همین‌طور نماز شب، در اخلاق، رزق، برطرف شدن اندوه، ادای دین و نورچشم مؤثّر است

احادیثی در ارتباط با نماز نافله

پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرموده اند:

خداوند متعال می فرماید که همواره بنده من به سبب خواندن نوافل به من نزدیک می شود در حالی که خالص برای من می باشد تا این که او را دوست می دارم، پس هنگامی که او را دوست داشتم گوش او می شوم که با آن می شنود و چشم او می شوم که با آن می بیند و دست او می شوم که با آن انتقام می گیرد و اگر از من حاجتی بخواهد به او می دهم و اگر از چیزی به من پناه آورد، او را پناه می دهم.

از امام باقر(علیه السلام) نقل شده است:

همانا ما به نمازهای نافله امر شدیم تا به واسطه آن ها نقص نمازهای واجب جبران شود.

امام صادق (علیه السلام) فرموده اند:

بر شما باد دوری از تنبلی و کسلی! همانا پروردگار شما مهربان است. که چیز کم را سپاس و شکر می ‌گوید. همانا مردی برای رضا و خشنودی خدا دو رکعت نماز مستحبّی بجا آورد خداوند به خاطر خواندن این دو رکعت مستحبّی او را داخل بهشت می‌کند.

        پیشنهاد می کنیم مقاله “چگونه به امام کاظم(ع)متوسل بشوم؟” را نیز مطالعه بفرمایید.      

بین نماز غفیله و نافله مغرب، ترجیح با کدام یک از این‌‌دو است؟

با آن‌که جایگاه نماز غفیله بسیار والا است، اما ظاهراً تاکیدی که بر انجام ۵۰ یا ۵۱ رکعت نماز (شامل واجبات و نوافل) در شبانه روز شده است، به نظر می‌رسد انجام نماز نافله مغرب بر نماز غفیله ترجیح داشته باشد.
البته چند نکته را نیز باید در نظر داشت:
۱٫ گاهی ترجیح می‌تواند به لحاظ حالات و شرایط روحی انسان باشد؛ مثلاً کسی که مفاهیم موجود در اذکار نماز غفیله را با حالات روحی خود هماهنگ‌تر و مناسب‌تر می‌بیند؛ می‌تواند نماز غفیله را ترجیح دهد.
۲٫ هر چند نماز غفیله و نافله مغرب دو عنوان مستقل هستند و باید به صورت جداگانه انجام شوند، ولی می‌توان در صورت کمبود وقت یکی از نافله‌های دو رکعتی مغرب را به شکل نماز غفیله خواند و شاید خداوند ثواب هر دو نماز (غفیله و نافله مغرب) را برای چنین نمازگزاری بنویسد.