خواندن نماز میت بر هر مسلمانی (و هر کسی که در حکم مسلمان است) در صورتی که شش سال او تمام شده باشد، واجب است. نماز میت را باید پس از غسل کردن میت و حنوط و کفن کردن او خواند و اگر نماز میت پیش از این ها یا در بین این ها خوانده شود کفایت نمیکند.
وجوب نماز میت
نماز خواندن بر میّت مسلمان، اگر چه بچه باشد، واجب است.
امام خمینی در بیان آن میفرماید: «نماز گزاردن بر هر میّت مسلمان واجب است؛ اگرچه – بنابر قول اصح – مخالف حق باشد. و نماز بر تمام اقسام کفار حتی مرتد و کسی که محکوم به کفر شده و خود را به اسلام نسبت میدهد مانند ناصبیها و خوارج جایز نیست. و میّتی که در بلاد مسلمین پیدا شود حکم مسلمان را دارد و همچنین بچهای که در سرزمین مسلمانها پیدا شود حکم مسلمان را دارد، ولی بچهای که در سرزمین کفار پیدا شود چنانچه در آنجا مسلمانی وجود دارد که احتمال میرود این بچه از او باشد، حکم این کودک مشکل است.
و کودکان مسلمین حتی اگر ولد زنا باشند، درصورتیکه ششساله باشند، مانند مسلمین نماز بر آنها واجب است و در استحباب نماز بر طفلی که بعد از زنده بهدنیاآمدن، مرده است تا وقتی که به حد ششسالگی نرسد، تامل است، ولی اگر مرده به دنیا آمده هرچند قبل از ولادت، روح در او دمیده شده باشد، نماز بر او مستحب نیست. و قبلاً گفته شد که قسمتی از بدن اگر سینه یا شامل سینه باشد یا قسمتی از سینه که جای قلب است باشد، اگرچه فعلاً قلب در آن نباشد، حکم تمام بدن را دارد و نماز بر آن واجب است.»
چگونگی خواندن نماز میت
نمازگزار پس از نیت نماز میت، پنج تکبیر میگوید که پس از هریک از چهار تکبیر اول دعاهای خاصی خوانده میشود و با تکبیر پنجم نماز پایان مییابد.
بعد از نیت و گفتن تکبیر اول بگوید: «اشْهَدُ انْ لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ وَ انَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّٰهِ صلى اللّٰه علیه و آله و سلم».
بعد از تکبیر دوم بگوید: «اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ».
بعد از تکبیر سوم بگوید: «اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤمِنینَ وَ الْمُؤمِناتِ» .
بعد از تکبیر چهارم اگر میّت مرد است بگوید: «اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِهٰذَا الْمَیِّتِ» و اگر زن است بگوید: «اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِهٰذِهِ الْمَیِّتِ» و بعد تکبیر پنجم را بگوید، که با گفتن آن نماز به پایان میرسد.
پس از تکبیر اول شهادتین، پس از تکبیر دوم صلوات، پس از تکبیر سوم طلب مغفرت برای مؤمنان و مسلمانان و پس از تکبیر چهارم طلب آمرزش برای فردی که برای او نماز میت انجام میشود.
احکام نماز میت
برخی از احکام فقهی نماز میت عبارتاند از:
- نماز میت، واجب کفایی است؛ ازاینرو اگر کسی آن را خواند، وجوبش از دیگران ساقط میشود.
- بهگفته صاحبجواهر طبق دیدگاه مشهور فقیهان، خواندن چند نماز بر یک میت مکروه است.بهفتوای آیت الله سیستانی این کراهت ثابت نشده است و اگر میت از اهل علم و تقوا باشد، مکروه نیست.
- نماز میت را میتوان به جماعت خواند، ولی مأموم باید تکبیرها و دعاها را خودش بخواند.
- نماز میت برای مسلمانی که به سن شش سالگی رسیده است، واجب است.
- بر جنازه کافر و ناصبی نماز گزارده نمیشود.
در نماز میت، طهارت از حدث اکبر و حدث اصغر لازم نیست. البته رعایت شرایط سایر نمازهای واجب در آن بهتر است.
- نماز میت باید قبل از دفن و پس از غسل و کفن خوانده شود.
- اگر مسلمانی بدون نماز دفن شود، باید بر قبرش نماز خوانده شود.
- میتوان یک نماز میت را بر چند میت با هم خواند.
- خواندن نماز میت در مساجد مکروه است. برخی از مراجع مسجد الحرام را از این حکم استثنا کردهاند، اما برخی دیگر این استثنا را نپذیرفتهاند.
- نماز میت را میتوان با کفش هم بهجا آورد، هرچند مستحب است که بدون کفش خوانده شود.
پیشنهاد می کنیم مقاله “چگونه به امام کاظم(ع)متوسل بشوم؟” را نیز مطالعه بفرمایید.
نماز میت برای دو یا چند نفر
در جایی که چند میت وجود دارد -هر چند بهتر است برای هر کدام نماز میت جدایی خوانده شود- ولی اگر بخواهند نماز میت را برای آنها با هم اقامه کنند، باید آنها را در مقابل نمازگزاران قرار داده و بعد از تکبیر چهارم، در هنگام قرائت اذکار، تثنیه و جمع ضمیر و مذکر و مؤنث بودن آنرا به ترتیب زیر رعایت نمایند:
الف) اگر اموات، چند مرد یا چند مرد و زن باشند، بعد از تکبیر چهارم چنین باید گفت:
«اللّٰهُمَّ انَّ هٰوُلٰاءِ عَبیٖدُکَ وَ ابْنٰاءُ عَبیٖدِکَ وَ ابْنٰاءُ امٰائِکَ نَزَلُوا بِکَ وَ انْتَ خَیْرُ مَنْزُولٍ بِه، اللّٰهُمَّ إِنّا لٰا نَعْلَمُ مِنْهُم الّا خَیْراً وَ انْتَ اعْلَمُ بِهِم مِنّا، اللّٰهُمَّ انْ کٰانوا مُحْسِنین فَزِدْ فِى احسٰانِهِم وَ انْ کٰانوا مُسیئینَ فَتَجٰاوَزْ عَنْهُم وَ اغْفِرْ لَهُم، اللّٰهُمَّ اجْعَلْهُم عِنْدَکَ فى اعْلٰى عِلِّیّینَ وَ اخْلُفْ عَلىٰ اهْلِهِم فِى الْغابِرِینَ وَ ارْحَمْهُم بِرَحْمَتِکَ یا ارْحَمَ الرَّاحِمینَ».
ب) اگر اموات، چند زن باشند، بعد از تکبیر چهارم چنین باید گفت:
«اللّٰهُمَّ إنَّ هٰوُلٰاءِ امٰائُکَ وَ بَناتُ عَبیٖدِکَ وَ بَناتُ امٰائِکَ نَزَلنَ بِکَ وَ انْتَ خَیْرُ مَنْزُولٍ بِه، اللّٰهُمَّ إِنّا لٰا نَعْلَمُ مِنْهُنَّ الّا خَیْراً وَ أنْتَ اعْلَمُ بِهِنَّ مِنّا، اللّٰهُمَّ إنْ کنَّ مُحسِناتٍ فَزِدْ فِى احسٰانِهِنَّ وَ إنْ کُنَّ مُسیئاتٍ فَتَجٰاوَزْ عَنْهُنَّ وَ اغْفِرْ لَهُنَّ، اللّٰهُمَّ اجْعَلْهُنَّ عِنْدَکَ فی اعْلٰى عِلِّیّینَ وَ اخْلُفْ عَلىٰ اهْلِهِنَّ فِى الْغابِرِینَ وَ ارْحَمْهُنَّ بِرَحْمَتِکَ یا ارْحَمَ الرَّاحِمینَ».
ج) اگر اموات، دو مرد باشند، بعد از تکبیر چهارم چنین باید گفت:
«اللّٰهُمَّ إنَّ هَذَینِ عَبداکَ وَ ابْنٰا عَبدَیکَ وَ ابْنٰا امَتَیکَ نَزَلا بِکَ وَ انْتَ خَیْرُ مَنْزُولٍ بِه، اللّٰهُمَّ إِنّا لٰا نَعْلَمُ مِنْهُما الّا خَیْراً وَ انْتَ اعْلَمُ بِهِما مِنّا، اللّٰهُمَّ انْ کٰانا مُحْسِنَین فَزِدْ فِى احسٰانِهِما وَ إنْ کٰانا مُسیئَین فَتَجٰاوَزْ عَنْهُما وَ اغْفِرْ لَهُما، اللّٰهُمَّ اجْعَلْهُما عِنْدَکَ فى اعْلٰى عِلِّیّینَ وَ اخْلُفْ عَلىٰ اهْلِهِما فِى الْغابِرِینَ وَ ارْحَمْهُما بِرَحْمَتِکَ یا ارْحَمَ الرَّاحِمینَ».
د) اگر اموات، دو زن باشند، بعد از تکبیر چهارم چنین باید گفت:
«اللّٰهُمَّ إنَّ هَتَینِ أمَتاک وَ بِنتا عَبدَیکَ وَ بِنتا امَتَیکَ نَزَلَتا بِکَ وَ انْتَ خَیْرُ مَنْزُولٍ بِه، اللّٰهُمَّ إِنّا لٰا نَعْلَمُ مِنْهُما الّا خَیْراً وَ انْتَ اعْلَمُ بِهِما مِنّا، اللّٰهُمَّ انْ کٰانَتا مُحْسِنَتَین فَزِدْ فِى احسٰانِهِما وَ إنْ کٰانَتا مُسیئَتَین فَتَجٰاوَزْ عَنْهُما وَ اغْفِرْ لَهُما، اللّٰهُمَّ اجْعَلْهُما عِنْدَکَ فى اعْلٰى عِلِّیّینَ وَ اخْلُفْ عَلىٰ اهْلِهِما فِى الْغابِرِینَ وَ ارْحَمْهُما بِرَحْمَتِکَ یا ارْحَمَ الرَّاحِمینَ».
گفتنی است؛ چنانچه میّت از روی عمد یا فراموشى یا به جهت عذرى، بدون نماز دفن شود و یا بعد از دفن معلوم شود، نمازى که بر او خوانده شده باطل بوده، باید نماز بر قبرش خوانده شود و این وجوب تا زمانی است که جسد او از هم نپاشیده باشد.