دعای معروف کمیل یکی از ادعیه آورده شده در مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی (ره) است، که معمولا در شب جمعه خوانده میشود. گفتنی است که دعا کمیل سرشار از مضامین بلند عرفانی و اخلاقی است و در آن چیزی که با اعتقادات دینی تمام فرق اسلامی در تضاد باشد وجود ندارد، تا به دنبال تأیید برای آن باشیم. به همین دلیل حتی وهابی های عربستان که در این گونه مسائل بسیار سخت گیرند، مانع برگزاری علنی این دعا نمی شوند.

کمیل بن زیاد نخعی کیست؟

کمیل بن زیاد بن نهیک نخعی از قبیله نخع، از تابعین اصحاب رسول خدا(ص) و از یاران خاص امام علی(ع) و امام حسن(ع) است. وی ۱۸ سال از عمر خود را در دوران رسول خدا(ص) سپری کرد. او از جمله شیعیانی است که در روزهای اول خلافت حضرت علی(ع) با او بیعت کرد و در جنگ‌های امام علی(ع)، از جمله صفین حضور داشت. او را صاحب سرّ امیرالمومنین(ع) نیز می‌دانند. کمیل از جمله ده نفری است که در زمان عثمان از کوفه به شام تبعید شدند.کمیل در سال ۸۲ق به دستور حجاج بن یوسف ثقفی کشته شد. از آنجا که این دعا را کمیل از امام علی(ع) روایت کرده، به دعای کمیل مشهور شده است.

آیا دعای کمیل سند و اعتبار دارد؟

کمیل بن زیاد نخعی از اصحاب خاص و شیعیان راستین امیرمؤمنان و فرزندش امام حسن مجتبی ( علیه السلام ) به شمار می رود که دعای معروف کمیل را امام علی ( علیه السلام ) بر او انشاء فرموده است. این دعا را شیخ طوسی که از بزرگان عالمان شیعه است و دو کتاب از کتاب های چهارگانه معتبر فقهی شیعه از آن او است، در کتاب مصباح المتهجد که از منابع معتبر و قدیمی است آن را نقل نموده و صاحب مفاتیح الجنان نیز آن را از همین کتاب نقل می کند. بنابر آنچه را که توصیه شده است، این دعا را در شب نیمه شعبان و هر جمعه برای آمرزش گناهان و … می خوانند.

توضیح آیت الله بهجت درباره دعای کمیل

مرحوم حضرت آیت الله العظمی بهجت می فرمود: در روایت آمده است که دعای کمیل، دعای حضرت خضر است که حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) خوانده و کمیل شنیده و از حضرت درخواست کرده که آن را به او تعلیم کند و حضرت آن را به ایشان آموخته و فرموده است:

یا کمیل! اذا حفظت هذا الدعاء، فادع به کل لیلة جمعة، او فی الشهر مرة، او فی السنة مرة، او فی عمرک مرة، تکف و تنصر و ترزق و لن تعدم المغفرة. یا کمیل! قد اوجب لک طول الصحبة لنا ان نجود لک بما سالت!

ای کمیل! هرگاه این دعا را حفظ نمودی، هر شب جمعه، یا هر ماه یک بار، یا در هر سال یک بار یا در عمرت یک بار آن را بخوان که اگر آن را بخوانی، خداوند تو را کفایت و یاری نموده و روزی می دهد، و از آمرزش پروردگار بی نصیب نمی گردی. ای کمیل! طول مصاحبت تو با ما، موجب شد که خواسته ی تو را برآورده نموده و این دعا را به تو بیاموزیم.

محتمل است حضرت خضر (علیه السلام) آن را به عربی نخوانده باشد، و چه بسا حضرت امیرمؤمنان علی (علیه السلام) در آن زیاداتی افزوده باشد، و در عین حال دعای حضرت خضر به آن اطلاق شود؛ زیرا در آن صلوات بر محمد و آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده است و خیلی واضح و آشکار نیست که در دعاهای انبیای سلف (علیهم السلام) صلوات بر محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و آل وجود داشته باشد.

پیشنهاد می کنیم مقاله “چرا باید در دعای عهد ۳بار بر ران پا بزنیم؟” را نیز مطالعه بفرمایید.

دعای کمیل را چه وقت میخوانیم؟

علامه مجلسی دعای کمیل را بهترینِ دعاها دانسته است. این دعا از دعاهای رایجی است که شیعیان در شب نیمه شعبان و شب‌های جمعه می‌خوانند.

سید بن طاووس در اقبال الاعمال، علامه مجلسی در زاد المعاد و کفعمی در ضمن اعمال نیمه شعبان این دعا را آورده‌اند. زیاد شدن روزی و مغفرت الهی از ثمرات خواندن این دعا دانسته شده است.

شرح‌های زیادی بر دعای کمیل نوشته شده است از جمله شرح میرزا ابوالحسن لاری در حاشیه زاد المعاد علامه مجلسی، شرح مولی عبدالله سبزواری از شاگردان حاج ملا هادی سبزواری، شرح میرزا عباس دارابی از شاگردان حاجی سبزواری و شرح انیس اللیل از تألیفات حاج محمدرضا کلباسی.

چه کسانی نمیتوانند دعای کمیل بخوانند؟

جُنُب و حائض اگر دعای کمیل بخوانند احوط و بهتر آن است که آیه «أَفَمَن کانَ مُؤْمِنًا کمَن کانَ فَاسِقًا لَّا یسْتَوُونَ»که جزء آن است، نخوانند چون جزء سوره حم سجده است. اما بعضی از فقها خواندن این آیه را برای حائض و جنب حرام می‌دانند.