هر یک از مکروهاتی که در دین اسلام مطرح شده است، به یقین انجام آن تأثیر منفی در زندگی انسان دارد؛ اما این تأثیر به اندازه‌ای نیست که موجب نابودی یا افت معنوی شدید او شود، ولی به هرحال تأثیر منفی دارد. البته این معنا را کسانی لمس می‌کنند که از لطافت روح بالایی برخوردار باشند. حالا در ادامه ببینیم مکروه چیست؟ چه معنایی دارد؟
مکروه یعنی چی؟
مکروه یکی از احکام پنج‌گانه و به معنای عملی است که گرچه انجامش حرام نیست، ترک کردن آن بهتر است. در رساله‌های عملیه، در کنار اشاره به کارهای واجب و حرام به کارهای مکروه نیز اشاره شده است. همه مکروهات در یک درجه نیستند و کراهت برخی از کارها شدیدتر است.
عمل مکروه در اصطلاح فقهی
مکروه، اصطلاحی فقهی درباره عملی است که ترک کردن آن بهتر از انجام دادن است. کراهت، گاه در عبادات است و گاه در معاملات و کسب و کار. کراهت در عبادات به معنای کم شدن ثواب آن عبادت نسبت به عبادت‌های مشابه است و کراهت در معامله به معنای ناپسند دانستن شارع در انجام آن است. نماز گزاردن در برخی مکان‌ها مانند حمام و آشپزخانه و در برخی حالت‌ها مانند خواب آلودگی یا در لباس سیاه از جمله عبادات مکروه است.
کراهت در لغت
مکروه، در لغت به معنای امر ناپسند و نامطلوب است؛ یعنی چیزی که به علت پست‌بودن، مورد کراهت انسان واقع می‌شود.
مکروه در فقه در مورد به عملی به کار می‌رود که انجام آن اگرچه حرام نیست؛ اما ترک‌کردن آن بهتر است؛ یعنی انجام ندادن عمل مکروه بهتر از انجام دادنش می‌باشد. مکروه در کنار واجب، حرام، مستحب و مباح یکی از احکام پنج‌گانه است.
بنابر این، مکروه امری است که ترک آن بر انجامش ترجیح دارد، البته بدون منع از انجام.
کراهت در عبادات
کراهت در عبادات به معنای «اقلّیت ثواب» است؛ یعنی اگر عبادتی دارای چند فرد باشد و به یکی از آنها، نهی تنزیهی یا کراهتی تعلق گیرد، ثواب این فرد در مقایسه با افراد دیگر از همان طبیعت، یا نوع از عبادت کمتر است.
گاهی مکروه درباره عبادات به کار می‌رود که در این موارد معنایی متفاوت دارد؛ برای مثال، نماز‌خواندن در حمام و قبرستان و یا تلاوت قرآن برای فردِ جُنُب و یا خانم‌هایی که در عادت ماهیانه هستند، مکروه دانسته شده است. در این موارد، کراهت به آن معنا نیست که بهتر است آن عمل ترک شود، بلکه بدین معناست که انجام عمل مکروه ثواب عبادت را کمتر می‌کند؛ یعنی ثواب نماز خواندن در حمام کمتر از نماز خواندن در غیر حمام است، و یا ثواب تلاوت قرآن برای فرد جنب کمتر از فرد غیرجنب است.
مکروهات معروف / عبادات مکروه
نماز خواندن در حمام؛
نماز خواندن در مقابل انسان؛
نماز خواندن در مقابل دری که باز است؛
نماز خواندن در محل عبور مردم مانند خیابان و کوچه؛
نماز خواندن در مقابل آتش؛
نماز خواندن در آشپرخانه؛
نماز خواندن در مقابل عکس و مجسمه؛
نماز خواندن در مقابل قبر، روی قبر و بین دو قبر در قبرستان؛
نماز در موقعی که انسان خوابش می‌آید؛
نماز خواندن زمانی که انسان جوراب تنگ پوشیده است
روزه روز عاشورا؛
روزه در روزی که انسان شک دارد روز عرفه است یا عید قربان.
موارد مکروه هنگام خوردن
۱ـ غذا خوردن در حال سیری.
۲ـ پرخوری، در روایت است که خداوند بیش از هر چیز از شکم پر بدش می آید.
۳ـ نگاه کردن به صورت دیگران هنگام غذا خوردن.
۴ـ خوردن خوراکی داغ.
۵ـ فوت کردن خوراکی داغ.
۶ ـ با وجود نان، منتظر غذای دیگر بودن.
۷ـ تکه کردن نان با کارد و امثال آن.
۸ـ گذاشتن ظرف غذا روی نان.
۹ ـ پاک کردن کامل گوشت از استخوان.
۱۰ ـ پوست کندن میوه.
۱۱ ـ دور انداختن باقی ماندۀ میوه.
پیشنهاد می کنیم مقاله “چگونه به امام کاظم(ع)متوسل بشوم؟” را نیز مطالعه بفرمایید.
چرا خواب در وقت غروب کراهت دارد؟
در باره کراهت خواب پس از عصر و میان نماز مغرب و عشا روایتی وجود دارد که در منابع متعدد ذکر شده است:
امام باقر (ع) می فرماید: «خواب پس از عصر موجب حماقت می شود و خواب میان مغرب و عشاء آدمى را از روزى محروم مى سازد ».از این رو، فقها خواب بعد از عصر و بین نماز مغرب و عشا را مکروه می دانند.
شایان ذکر است؛ اولاً: اثری که در حدیث آمده، تمام علّت برای خوابیدن در این اوقات نیست، بلکه حماقت و کم شدن روزی عوامل دیگری نیز دارد. ثانیاً: طبیعی است که انسان اگر در این مواقع بخوابد از کار و کسب می افتد، در این صورت روزی او کم می شود؛ زیرا خواب برای خود اندازه و اوقاتی دارد .
