آشنایی با ملک الفضلا،خواجوی کرمانی
همینک در مجله آنلاین فارسی ها با مطلب”آشنایی با ملک الفضلا،خواجوی کرمانی” در خدمت شما کاربران گرامی هستیم .
خواجوی کرمانی، عارف بزرگ وشاعرایرانی در قرن هشتم هجری قمری است. وی را، خلاق المعانی، ملک الفضلا نیز می نامند. او یکی از کثیر الشعرترین شاعران زبان فارسی است و از جمله شاعرانی است که درزمان حیاتش، دیوان او جمع آوری شده است. وی از شاعران عهد مغول و معاصر سعدی شیرازی بوده است و آثاری در مدح سلاطین منطقه فارس در کارنامه خود دارد.
نام اصلی : کمال‌الدین ابوالعطاء محمودبن علی‌بن محمود
زمینهٔ کاری : شعر، عرفان، ریاضیات و طب
زادروز : ۶۸۹ (قمری) – کرمان
مرگ : ۷۵۲ (قمری) – شیراز
ملیت : ایرانی
جایگاه خاکسپاری : تنگ الله اکبر شیراز
در زمان حکومت : اییلخانان
لقب : نخل‌بند شاعران
سبک نوشتاری : سبک عراقی
از ميان معاصران خواجو، حافظ از همه مشهورتر است. خواجو، که به سال و تجربت شاعرى بر خواجه تقدم داشت، در مدتى که مقيم شيراز بود مانند دوستى که سمت رهبر داشته باشد بر انديشهٔ حافظ پرتو تعليم افگنده بود و به‌همين سبب است که در ديوان خواجهٔ شيراز بيت‌هاى بسيارى را مى‌بينيم که به تقليد يا به استقبال از غزل‌هاى خواجو ساخته و يا گاه معنى و لفظى از او اقتباس کرده است.
رویداد های مهم زندگی خواجو
در ضمن این سیر وسیاحت ها، خواجو به ملاقات علاءالدوله سمنانی متوفی در ۷۳۶ ق، که از بزرگان صوفیه ی آن عصر به شمار می رفت، نائل آمده از او کسب فیض نمود وحلقه ی ارادت او را به گوش کرد.
مدتی هم در شیراز برای کسب کمال بیشتر به خدمت علماء و فضلای آن دیار رسید و بعد به کازرون رفت و به خدمت امین الدین محمد کازرونی رسید و از انفاس روح افزای این عارف بزرگ و روشن ضمیر بهره برد.
خواجو در هنگام آغاز مسافرتش به نام سلطان ابو سعید شروع به نظم مثنوی هما و همایون کرده بود و آرزو داشت پس از پایان مسافرتش و اتمام این منظومه، آن را تقدیم پادشاه ابو سعید کند.
در سال ۷۲۳ مثنوی اش در بغداد تمام شد و حدود سه سال و اندی بعد خواجو به تبریز رفت تا پاداش کارش را بگیرد، لیکن ابوسعید وفات یافته بود. در همین سالها با حافظ دوستی و ارتباط نزدیك یافت و به سال و تجربه شعری بر حافظ پیشی داشت.
برخی از آثار خواجوی کرمانی
ديوان بزرگی بالغ بر ۲۰ هزار بيت، شامل قصاید، غزلیات، قطعات، ترجیعات و رباعیات که برروی هم به دو بخش صنایع الکمال و بدایع الجمال تقسیم می‌شود، که در صنایع الکمال قصیده هایی در نعت امیر المومنین علی(علیه السلام) آمده است.
مجموعه ای از اشعار به نام مفاتیح القلوب و مصابیح القلوب به نام امیر مبارزالدین.
شش مثنوی در وزن های گوناگون به پیروی از مثنوی های نظامی و فردوسی و سنایی دارد با این نام‌ها:
سام نامه: به تقلید از شاهنامه فردوسی و موضوع آن ماجراهای عشقی و شرح جنگ های سام نریمان است.
گل و نوروز: در سال ۷۴۲ ه ق بنام پسر پادشاه خراسان به تقلید از خسرو و شیرین نظامی درباره عشق شاهزاده ایرانی به نام نوروز با گل دختر پادشاه روم سروده است. سرانجام این عشق وصال است و حاصل پیوند نوروز و گل قباد است که به جای پدر بر تخت سلطنت مینشیند.
روضة الانوار: مانند مخزن الاسرار نظامی در بیست مقاله وبه نام «شمس الدين محمد» وزير شاه سروده شده که در هر مقاله از اخلاق و عرفان سخن گفته و به نام «شمس الدين محمد» وزير شاه نوشته شده است.
همای و همایون: داستان عشق همایون با همای دختر فغفور چین که در سال (۷۳۲ ق) به نام «بهادر خان» و «غياث الدين محمدوزير» منظم شده است.
کمال نامه: منظومه ای عرفانی است در دوازده باب بر وزن سیر العباد سنایی.
گوهر نامه: درباره ی موضوعات عرفانی و صوفیانه به نام يكی ديگر از شاهان به نام «بهاء الدين» به سال (۷۴۶ ه ق) در ۲۰۲۲ بیت سروده شده است. پنج مثنوی اخیر بر روی هم خمسهٔ خواجو را تشکیل می‌دهد كه ابيات آن حدود ۱۱ هزار بيت است.
درگذشت خواجو وآرامگاه وی
برخی از اشعار خواجوی کرمانی
کار ما بی قد زیبات نمی آید راست
راستی را چه بلائی ست که کارت بالاست
چون قد سرو خرام تو بگویم سخنی
در چمن سرو ببالای تو می‌ماند راست
******
گر از جور جانان ننالی رواست
که دردی که از دوست باشد دواست
چه بویست کارام دل می برد
مگر بوی زلف دلارام ماست
******
هیچ می دانی چرا اشکم ز چشم افتاده است
زانک پیش هرکسی راز دلم بگشاده است
کارم از دست سر زلف تو در پای اوفتاد
چاره کارم بساز اکنون که کار افتاده است
******
حدیث عشق ز ما یادگار خواهد ماند
بنای شوق ز ما استوار خواهد ماند
کنون که کشتی ما در میان موج افتاد
سرشک دیده ز ما برکنار خواهد ماند
******
صبح چون گلشن جمال تو دید
بر عروسان بوستان خندید
نام لعلت چو بر زبان راندم
از لبم آب زندگانی بچکید
منبع:کوکا،اسرارنامه،گویدا
