فلسفه عید قربان چیست؟

عید قربان، یادآور روزی است که حضرت ابراهیم خلیل الله(ع) حاضر شد از فرزندش در مسیر عبودیت و بندگی بگذرد، این واقعه در ادیان مختلف روایت شده و زیباترین تصاویر از تسلیم خواست و رضای الهی شدن را ترسیم کرده است.عید قربان روز کمال و اثبات ایمان به خالق یکتا است. لبیک حضرت ابراهیم(ع) به فرمان قربانی از جانب الله سبب شد تا تحولی شگرف در مراسم قربانی پدید آید و بزرگداشت همه ساله این سنت حسنه در دهم ذی الحجه در موسم حج از سوی مسلمانان جهان در واقع تعظیم به شعائری است که از ابراهیم خلیل الله و مناسک و سنن او به یادگار مانده است.

        پیشنهاد می کنیم مقاله “چگونه به امام کاظم(ع)متوسل بشوم؟” را نیز مطالعه بفرمایید.      

فلسفه عید قربان چیست؟

در واقع این نامگذاری بیشتر روی آن سابقه تاریخی عید قربان مطرح می‌شود که حضرت ابراهیم(ع)، به امر خداوند فرزندش را به قربان‌گاه می‌بَرد تا در پیشگاه درگاه ربوبیت قربانی کند. لبیک ابراهیم(ع) لبیک به بندگی حق‌‎تعالی بود، یعنی به خاطر اطاعت از دستور پروردگار از عزیزترین خود و نیز به نوعی از خود و خواسته‌اش هم گذشت.

توجه داشته باشیم که محبت خداوند در قله محبت‌ها قرار دارد و باقی علایق همه در طول این محبت اعلا قرار می‌گیرند. بنابراین، حضرت ابراهیم(ع) محبت خداوند را ملاک قرار داد و با اینکه به فرزندش محبت داشت اما برای رسیدن به قله بندگی از آن گذشت.

در این روز ابراهیم نبی از آزمایش قربانی کردن پسر خود اسماعیل موفق بیرون آمد در قرآن آیه است در این رابطه:

فَلَمَّا أَسْلَمَا وَتَلَّهُ لِلْجَبِینِ (۱۰۳) وَنَادَیْنَاهُ أَن یَا إِبْرَاهِیمُ (۱۰۴) قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْیَا إِنَّا کَذٰلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ (۱۰۵).

ای ابراهیم خوب وظیفه ات را انجام دادی و …؛ پس از سربلندی ابراهیم نبی و تصمیم جدی او برای قربانی کردن پسر و اقدام به عمل برای انجام این کار، خداوند گوسفندی را برای قربانی کردن آن به جای پسرش فرستاد و این گونه سنت قربانی کردن درست شد.

تاریخچه عید قربان

عید قربان پیش از دوران تاریخ بشر نیز وجود داشت. انسان‌های اولیه برای کسب رضایت خدایان دست به قربانی کردن حیوانات و انسان‌ها می‌زدند. تاریخ قربانی بسیار قدیم است و از زمان حضرت آدم ابوالبشر (ع) وجود داشته و در ادیان گذشته نیز جزو مقررات دینی به شمار می‌آمده که بخشی از آن به اختصار بیان می‌شود:

۱- قربانی فرزندان حضرت آدم (ع) که نخستین قربانی در عالم به شمار می‌رود و در آیات ۳۰- ۲۷ سوره مائده تصریح شده، خلاصه آن به شرح زیر است: دو پسر حضرت آدم به نام هابیل و قابیل به ترتیب شبانی (چوپانی) و کشاورزی می‌کردند و صاحب گوسفندان و آب و خاک فراوان بودند، حضرت آدم (ع) آنان را امر به قربانی در راه خدا کرد.

هابیل یکی از بهترین شتران یا گوسفندان را برای قربانی در راه خدا اختصاص داد و قابیل دسته‌ای از گندم‌های پست و نامرغوب را جهت قربانی انتخاب کرد که قربانی هابیل مقبول درگاه پروردگار شد و قربانی قابیل به علت اخلاص نداشتن مردود شد. قابیل به سبب قبول نشدن قربانی حسادت ورزید و آتش خشم و کینه اش زبانه کشید، نفس اهریمنی و شیطانی قابیل او را به کشتن برادر وادار کرد و هابیل را کشت و در دنیا و آخرت زیانکار شد.

۲- حضرت نوح پیغمبر (ع) پس از طوفان، مذبحی ترتیب داد و حیوانات بسیاری در آنجا برای خدا قربانی کرد.

۳- قربانی حضرت ابراهیم خلیل (ع) یگانه فرزندش اسماعیل (ع) که در آیات ۱۰۲ تا ۱۰۷ سوره صافات بیان شده است «فلما بلغ معه السعی الی و فدیناه بذبح عظیم»

۴- در زمان حضرت موسی (ع) به عقیده یهودیان دو نوع قربانی وجود داشت، یکی قربانی دموی و دیگری قربانی غیر دموی که قربانی دموی بر ۳ قسم است: قربانی که آن را به آتش می‌سوزاندند و جز پوست آن چیزی باقی نمی‌گذاردند، قربانی که برای جبران گناه تقدیم می‌کردند و قسمتی از آن را می‌سوزاندند و قسمت دیگر را برای کاهنان باقی می‌گذاشتند و قربانی که برای تندرستی انجام می‌دادند و در خوردن گوشت آن مختار بودند.

قربانی غیر دموی نیز عبارت از رها کردن حیوان در بیابان‌ها بود و اعراب نیز از بنی اسرائیل تقلید کردند و به عنوان تقرب به بتان خود، حیوانات را در بیابان رها می‌کردند که اسلام این عادات نکوهیده را تحریم کرد و این همان قربانی است که در آیه ۱۰۳ سوره مائده به نام بحیره و سائبه نامیده شده است.

۵- در آئین مسیحیت نیز به عقیده عیسویان، قربانی منحصر به شخص مسیح بوده و گویند حضرت عیسی (ع) خون و گوشت خود را فدای مردم جهان کرد و به همین مناسبت یکی از فروع دین نصاری آن است که باید ماهی یک مرتبه و یا حداقل سالی یک بار نزد کشیش بروند و به قدر تمکن، وجهی به وی تقدیم دارند و به تمام گناهانی که در مدت مزبور مرتکب شده اند اقرار کنند تا کشیش که به عقیده آنان جنبه غفاریت دارد آن گناهان را بیامرزد.

۶- در اعراب زمان جاهلیت که سران قبایل به مکه می‌آمدند، ساکنان مکه مهماندار و میزبان آنان بودند و هر دو دسته خود را به کشتن شتر و گاو و گوسفندان برای بتان خویش و اطعام به فقرا و گرسنگان موظف می‌دانستند.

سنت پیامبر (ص) در عید قربان

عید قربان به عنوان یکی از اعیاد بزرگ اسلامی، اعمال و آدابی دارد از جمله آن سنت پیامبر (ص) در این عید بزرگ است؛ روایت شده که رسول خدا (ص) در عید فطر و قربان هر اندازه هوا سرد و یا گرم بود، بُرد می ‏پوشید و عمامه به سر مى ‏نهاد. همچنین رسول خدا (ص) روز عید فطر و قربان، وقتی براى نماز عید خارج مى ‏شد، صدایش را به تکبیر بلند مى ‏کرد.

همچنین امام صادق (ع) در حدیثى فرمود: سنت بر آن جارى شده که آدمى روز «عید فطر»، قبل از رفتن براى خواندن نماز عید در مصلّى و در «عید قربان» بعد از آن، افطار کند.

همانگونه گفته شد قربانی کردن برای کسانی که در حج حضور ندارند، مستحب است، اما از سوی ائمه اطهار (ع) و پیامبر اکرم (ص) بسیار سفارش شده است و در روایتی آمده که امّ سلمه نزد پیامبر (ص) آمد و گفت:‌ای رسول خدا (ص)، عید اضحى فرا می‌رسد و من قیمت قربانى را در اختیار ندارم، پس آیا قرض کنم و قربانى کنم؟ فرمود: قرض بگیر؛ زیرا که آن قرضى ادا شده است.

در روایات آمده است که رسول خدا (ص) دو قوچ قربانى کرد که یکى از آن‌ها را به دست خودش ذبح نمود، بعد عرضه داشت: خدایا این از جانب من و از جانب کسانی از اهل بیتم که قربانی نکردند و بعد دیگری را ذبح کرد و عرضه داشت: خدایا این از جانب من و از جانب کسانی از اُمتم که قربانی نکردند.

تفاوت ها و شباهت های نماز عید فطر و عید قربان

برگزاری نماز عید فطر و قربان در زمان حضور امام علیه السلام واجب است و باید با جماعت خوانده شود، و در زمان ما که امام علیه السلام غائب است، مستحب می‌باشد و می توان آن را با جماعت یا فرادی خواند. اقامه نماز عید فطر و نماز عید قربان که هرساله میان مسلمانان برپا می شود با هم تفاوت هاو شباهت هایی دارند که به آنها اشاره خواهیم کرد.

• وقت نماز عید فطر تا قبل ازبلند شدن آفتاب ظهر می باشد و همچنین نماز عید قربان بعد از بلند شدن آفتاب و تا ظهر انجام می شود و قربانی را بعد از نماز ذبح می کنند.
• اگر نماز عید فطر و قربان به جماعت خوانده می شود بهتر است توسط امام حاضر و بعد از برگزاری دو نماز خطبه خوانده شود و بهتر است که در خطبه عید فطر احکام زکات فطره، و در خطبه عید قربان احکام قربانی را بگوید.
• در هردو نماز می توان در قنوت دعای مشابه تلاوت کرد.
• یکی از تفاوت های این دو عید روزه گرفتن است که در روز عید قربان روزه گرفتن حرام است و در روز عید فطر تا زمان تمام شدن نماز باید روزه بود و بعد از نماز افطار کرد.