علت سجده کردن بر مهر چیست؟
از نظر فقهی سجده کردن بر مهر لزومى ندارد،اما شرایطی برای چیزی که روی آن سجده میکنیم بیان شده است. بلکه واجب این است که بر خاک یا سنگ یا چوب و هر چیزى که از زمین است (غیر از معدنیات و خوردنى ها و نوشیدنى ها و پوشیدنى ها) سجده کرد. در این مقاله میخواهیم درباره علت سجده کردن بر مهر بدانیم.
تعریف سجود
سجود در لغت به معنای فروتنی، افتادگی و … آمده است. در شرع مقدس به معنای نهادن مقداری از پیشانی بر زمین یا غیر آن در حالی که چیزی بین پیشانی و چیزی که بر آن سجده می شود، حایل و فاصله نباشد. دلیل آن روایتی است که می گوید: “نگامی که سجده می کنی پیشانی ات را بر زمین بگذار و سریع به زمین نزن؛ (مانند نوک زدن کلاغ بر زمین)”.
سجده به اجماع تمام علما و فقها واجب است؛ چرا که خدای متعال می فرماید: “ای کسانی که ایمان آورده اید: رکوع کنید و سجده به جا آورید…”.
علت سجده بر مهر چیست؟
اولاً : به این جهت است که چون سجده بر خاک در مساجد و در خانه ها با مشکلاتى همراه است، خاک را به صورت مُهر در آورده اند که سهل الوصول باشد و مشکلى از نظر نظافت و ریخت و پاش نداشته باشد.
دوم: در روایات، سجده بر تربت حضرت سید الشهدا(ع) تمجید و تشویق شده است.
اهل سنت و شیعه در موارد زیادی از احکام سجده با هم اتفاق نظر دارند، زیرا هر دو گروه، سجده بر خاک، سنگ، چوب و دیگر روییدنی های غیرخوردنی و غیرپوشیدنی را جایز می دانند، اما شیعه معتقد است سجده بر غیر این موارد صحیح نیست. واجب است که سجده بر خاک یا یکی از موارد فوق باشد، علت این مطلب روایاتی است که وارد شده است.
سیره عملی مسلمین در عصر پیامبر اکرم(ص)، سجده بر زمین مسجد بود که با ریگ،کف آن مفروش شده بود و وقتی هوا گرم می شد آنان مشتی ریگ را در دست می گرفتند و خنک می کردند تا سجده بر آن آسان باشد. جابر بن عبدالله انصاری می گوید:
با پیامبر(ص) نماز ظهر می گزاردم که یک قبضه از ریگ ها را در کف گرفتم تا سرد بشوند و بتوانم بر آنها سجده کنم یکی از صحابه از این که پیشانیش به خاک برسد اجتناب می کرد و پیامبر بدو فرمود: که پیشانیت را بر خاک بگذار و یکی از اصحاب بر پیچ عمامه اش سجده می کرد که پیامبر(ص) با دست خود عمامه را از پیشانیش بر داشت و روایات دیگر اهل سنت دلالت دارند که پیامبر(ص) بر حصیر و خمره (گل کوزه) سجده می فرمود.
روایات ائمه درباره سجده کردن
امام صادق (ع) فرمود: «لا تسجد الا علی الارض أو ما أنبتته الأرض القطن و الکتّان؛ سجده نکن . مگر بر زمین یا بر آنچه از زمین می روید مگر پنبه و کتان».
زراره از امام باقر (ع) سؤال کرد که آیا می توان بر قیر سجده کرد؟ حضرت(ع) فرمودند: «نه؛ بر لباس و پشم و میوه های خوردنی و معدنی ها و بر اجزای حیوان و بر پر پرندگان نیز سجده کردن جائز نیست».
علی بن جعفر از برادرش حضرت موسی بن جعفر(ع) سؤال کرد: آیا انسان می تواند از فرش حریر و سجاده حریر، همین طور از فرش دیباج و سجاده دیباج استفاده کند؟ روی آن ها بخوابد، تکیه دهد، بایستد، نماز بخواند؟ امام(ع) فرمودند: «خوابیدن، نشستن و سایر استفاده ها از آن ها اشکالی ندارد، اما نمی تواند روی آن ها سجده کند.»
پیشنهاد می کنیم مقاله “مختار ثقفی که بود و چه کرد؟” را نیز مطالعه بفرمایید.
فلسفه سجود بر خاک در روایت امام صادق (ع)
سجود خضوع برای خدای متعال است، بنابراین، سزاوار نیست که بر خوردنی ها و پوشیدنی ها باشد، چرا که مردم دنیا، بنده خوردنی ها و پوشیدنی ها هستند، در حالی که سجده کننده در سجود خویش در عبادت و بندگی خدا است، پس سزاوار نیست که پیشانی اش بر معبود بندگان دنیا، کسانی که مغرور و به غرور دنیا شدند، باشد. سجود بر خاک فضیلتش بیشتر است؛ زیرا که سجده این چنینی در تواضع و خضوع برای خدای متعال رساتر و سزاوارتر است.
ثواب سجده بر تربت کربلا
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند: سجده بر خاک قبر حسین (علیه‌السّلام) نورش تا آسمان هفت آسمان را نورانی می‌کند. هر کس تسبیحی از خاک قبر امام حسین (علیه‌السّلام) به همراه داشته باشد، تسبیح کننده به حساب می‌آید؛ هر چند که با آن تسبیح نکند.
امام صادق (علیه‌السّلام) کیسه‌ای داشت که در آن تربت امام حسین (علیه‌السّلام) را نگه می‌داشت. هر وقت که نماز می‌خوانده آن را بر سجاده اش می‌ریخت و بر آن سجده می‌کرد. امام (علیه‌السّلام) فرمود: سجده بر تربت امام حسین (علیه‌السّلام) هفت حجاب را پاره می‌کند.
این امام صادق (علیه‌السّلام)، فرزند رسول خدا است که جز بر خاک امام حسین (علیه‌السّلام) بر چیز دیگری سجده نمی‌کند. از این جا است که ارزش سجده بر تربت کربلا آشکار می‌شود. ما نیز خود را پیرو همان بزرگوران می‌دانیم.
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند: هر کس با تسبیح خاک کربلا یک دور استغفار یا کاری دیگری بکند، خداوند برای او هفتاد مرتبه می‌نویسد. سجده بر خاک کربلا، حجاب هفت آسمان را پاره می‌کند.»
