مقتل چیست؟مقاتل معتبر کدامند؟
همینک در مجله آنلاین فارسی ها با مطلب”مقتل چیست؟مقاتل معتبر کدامند؟ ” در خدمت شما کاربران گرامی هستیم .
مقتل در لغت به معناى محل قتل است. یعنی جایى و زمینى که کسى در آنجا کشته شده باشد. همچنین به عضوى از بدن نیز گفته می شود که اگر تیر یا تیغى بر آنجا وارد آید، سبب قتل شخص مى شود.
مقتل در اصطلاح به کتابهایی گفته می شود که به شرح ماجرای کربلا و مصیبت قتل امام حسین علیه السلام می پردازد. به انگیزه زنده نگهداشتن یاد حادثه عاشورا و شهداى کربلا، از صدر اسلام تاکنون، همواره کتاب هایى به عنوان «مقتل» نوشته شده و مى شود.
چرا این همه مقتل نوشته شده است؟
حادثه کربلا و شهادت نوه پیامبر(ص)، فقط ۵۰ سال بعد از رحلت آن حضرت به خودی خود آن قدر عجیب و باورنکردنی بوده که مردم میخواهند درباره جزئیاتش بدانند، ثانیا این واقعه برای شیعیان اهمیت بسیار داشته و دارد و امامان شیعه(ع) تأکید بسیاری در مورد آن کرده اند. سومین دلیل این تعداد بالای مقتل هم به ممانعتهای بنی امیه برای جلوگیری از انتشار اخبار عاشورا برمیگردد. مثل همیشه، ممنوعیت نتیجه عکس داده و شیعیان به جای حرف زدن درباره عاشورا ـ که موجب آزار و اذیتشان میشد ـ درباره آن، پنهانی نوشته اند.
منابعی که مقاتل ازآنها استفاده میکنند؟
منابع دست اول
منابع دست اول نبرد کربلا به دو دسته کلی تقسیم میشود:
دسته اول احادیث و بیانات اهل بیت است که در بخش عمده آن در کتب حدیث گرد آمدهاست. دسته دوم گزارشهای تاریخی برگرفته از روایات حاضران در حادثه است.
از مقاتل دست دوم به طور خاص مقتل ابو مخنف نوشتهی او مخنف (فوت ۱۵۷ ه ق) به طور تقریباً کامل از دو طریق کتاب تاریخ طبری و کتاب الارشاد شیخ مفیددر دسترس میباشد. از دیگر گزارشها جز اندکی در خلال کتابهای تاریخ چیزی در دست نیست.
منابع دست دوم
منابع دست دوم مبتنی بر گزارشهای منابع دست اول است. این منابع در زمانی تهیه شدهاست که به علت فاصله تاریخی امکان دسترسی به روایات شاهدان واقعه میسر نبودهاست.
منابع متأخر
منابع متأخر کتابهایی هستند که در سده اخیر به بررسی و گزارش واقعه کربلا پرداختهاند. اکثر این کتابها از دو جهت با منابع تاریخی دست اول و دست دوم متافئت هستند. نخست آنکه با ورود تحریفات فراوان بخصوص در چند قرن اخیر در بیان حوادث نبرد کربلا، این کتابها تلاش داشتهاند که واقعیت تاریخی بدون تحریف را ارائه کنند. دوم آنکه عمدتاً دربردارنده تحلیلهای اعتقادی، سیاسی و اجتماعی هستند و به عبارت دیگر بیشتر تاریخ تحلیلی هستند و نه صرفاً تاریخ نقلی.
برخی از مقاتل معتبر و در دسترس عموم عبارت است از:
مقتل ابی مخنف
تحت عنوان «مقتل الحسین (علیهالسّلام)» از کتابهای معتبر در این زمینه است.«ابومخنف یکی از بهترین مورخان عاشورای حسینی است. او با تلاش و کوشش بسیار اطلاعات دست اول و گزارشهای متعدد و مستندی از واقعه کربلا را گزارش کرده است. متن اصلی کتاب او امروزه در دسترس نیست. احتمالا این متن تا قرن ۴ هجری باقی بوده است. چرا که طبری در تاریخ خود بعضا بدون واسطه از آن نقل کرده است.»
لهوف
علی بن موسی بن جعفر مشهور به سیدبن طاووس (م ۶۶۴) کتابی تحت عنوان اللهوف یا «الملهوف علی قتلی الطفوف» را به عنوان مقتلی مستقل نوشت. سید بن طاووس مباحث این کتاب را در سه بخش تنظیم کرده است. مسلک اول در بیان امور پیش از جنگ. مسلک دوم در توصیف امور جنگ و مسلک سوم در بیان امور پس از شهادت حضرت. برخی معتقدند لهوف دارای مطالبی بیاساس، ضعیف و غیر دقیق بسیاری است.
مقتل الحسین(ع)
عبدالرزاق مقرم نیز کتاب مقتل الحسین (علیهالسّلام) را نوشت. این کتاب ۴۰۰ صفحهای در چند بخش میباشد. در بخش اول تحت عنوان «نهضةُ الحسین» به مباحثی چون آراء در لعن یزید ، علم امام حسین (علیهالسّلام) به شهادت،گریه بر امام حسین (علیهالسّلام) و… اشاره شده است. در بخش دوم تحت عنوان «حدیث کربلا» به تاریخ کربلا اشاره دارد. مباحثی چون خروج امام از مدینه، ارسال مسلم به کوفه، سفر به کربلا در این بخش آمده است.
مقتل خوارزمی
در سده ششم هجری ابوالموئد موفق بن احمد بن محمد بکری مکی حنفی خوارزمی، معروف به اخطب خوارزم (م۵۶۸) در این باره دست به تالیفی مستقل زد و کتابی پدید آورد که به مقتل خوارزمی مشهور شد. این مقتل مورداعتماد دانشمندان بوده است.