ربا چیست؟
ربا چیست؟
همینک در مجله آنلاین فارسی ها با مطلب”ربا چیست؟” در خدمت شما کاربران گرامی هستیم .
مقصود از “ربا” ئی که در قرآن، مورد سرزنش شدید و نهی، واقع شده؛ و در فقه اسلامی (شیعه و اهل سنت) حرام است؛ یکی همین معنای متعارف است که در میان همه جوامع شناخته شده است؛ و آن اینکه یک نفر به دیگری پولی را به عنوان قرض بدهد به شرط اینکه بدهکار مبلغ زیادتری را بپردازد که در فقه به آن ربای قرضی گفته می شود.ایت تعریف چیستی ربا است.
معنای دیگر ربا، که در کتابهای فقهی آمده، هر چند در میان مردم خیلی شناخته شده و متداول نیست، این است که: “دو کالا از اجناسی که با وزن یا پیمانه خرید و فروش می شوند که اگر در معامله پایاپای (کالا به کالا) هر دو از یک جنس باشند و یکی از دیگری زیادی داشته باشد، رباست.)مثلا دو کیلو برنج تارم را با سه کیلو برنج تایلندی معاوضه و معامله نماید.
انواع ربا
به‌موجب ماده‌ی یک قانون، نحوه‌ی اجرای اصل ۴۹ قانون اساسی ربا بر دو نوع است:
- ربای قرضی: بهره‌ای است که مقرض طبق شرط، بنا و روال، از مقترض دریافت نماید.
- ربای معاملی: زیاده‌ای است که یکی از طرفین معامله، زائد بر عوض یا معوض از طرف دیگر دریافت کند، به شرطی که عوضین مکیل یا موزون و عرفا یا شرعا از جنس واحد باشند.
مجازات ربا گیرنده و ربا دهنده چیست؟
در پاسخ به این سوال که آیا هم ربا دهنده و هم ربا گیرنده هر دو مجرمند یا خیر، باید گفت که چه ربا دهنده و چه گیرنده و حتی شخصی که واسطه عمل رباست، مجرم محسوب به حساب می‌آیند.
مطابق با قانون هر یک از مجرمان به ۶ ماه تا ۳ سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق و جزای نقدی معادل مال مورد ربا محکوم می‌شوند.
علاوه بر این مجازات‌ها ربا گیرنده باید مبلغ اضافه را به ربا دهنده مسترد کند، البته هر زمان ثابت شود که ربا دهنده در حالت اضطرار وجه اضافه پرداخت کرده است، مجازات نخواهد شد.
احکام ربا:
ربای قرضی چیست؟ آیا درصدی که سپردهگذاران به عنوان سود از بانکها دریافت میکنند، ربا محسوب میشود؟
ج: ربای قرضی آن مقدار اضافه بر مبلغ قرض است که قرض گيرنده به خاطر قرضی که میگيرد به قرض دهنده میدهد و امّا سود حاصل از کارکرد پولی که به عنوان سپرده به بانک داده شده تا به وکالت از طرف صاحب آن در يکی از عقود صحيح شرعی بکار گرفته شود، ربا نيست و اشکال ندارد.
ملاک معامله ربوی چیست؟ آیا این سخن که ربا فقط در قرض محقق میشود نه در موارد دیگر، صحیح است؟
ج: ربا در معامله هم محقق میشود همانگونه که در قرض ممکن است تحقّق پيدا کند و ربای در معامله عبارت است از فروش کالايی که مکيل و موزون باشد در برابر کالای همجنس آن به مقدار زيادتر.
آیا حرمت ربا برای همه اشخاص حقیقی و حقوقی به‌طور یکسان ثابت است یا آنکه بعضی از موارد خاص، استثنا هستند؟
ربا به‌صورت کلی حرام است غير از ربای بين پدر و فرزند و زن و شوهر و همچنين ربايی که مسلمان از کافر غير ذمّی میگيرد.
آیا خرید کالایی به‌طور نسیه به قیمتی بیشتر از قیمت نقدی آن جایز است؟ آیا این معامله، ربا محسوب میشود؟
خريد و فروش نسيه کالا به مبلغی بيشتر از قيمت نقدی آن اشکال ندارد و تفاوت نقد و نسيه ربا محسوب نمیشود.
آیات قرآنی در مورد ربا :
۱- «و ما اتیتم من ربا لیربوا فی اموال الناس فلایربوا عندالله و ما اتیتم من زکوة تریدون وجه الله فاولئک هم المضعفون»
«و آن سودی که شما به رسم ربا دادید که بر اموال مردم رباخوار بیفزاید نزد خدا هرگز نیفزاید و آن زکوتی که از روی شوق و اخلاص به خدا به فقیران دادید ثوابش چندین برابر شود و همین زکات دهندگان هستند که بسیار دارایی خود را افزون کنند.»
۲- «و اخذهم الربا و قد نهوا عنه و اکلهم اموال الناس بالباطل و اعتدنا للکافرین منهم عذابا الیما»
«و هم بدین جهت که ربا می گرفتند در صورتی که از ربا خوردن نهی شده بودند و هم از آن رو که اموال مردم را به باطل می خوردند به کیفر رسند و ما برای کافران آنها عذابی دردناک مهیا ساخته ایم.»
۳- «یآ ایها الذین امنوا لاتاکلوا الربوآ اضعافا مضاعفة و اتقوالله لعلکم تفلحون، و اتقوا النار التی اعدت للکافرین، و اطیعوا الله و الرسول لعلکم ترحمون»
«ای کسانی که به دین اسلام گرویده اید ربا مخورید که دایم بهره بر سرمایه افزایید تا چند برابر شود از خدا بترسید و ترک این عمل زشت کنید باشد که سعادت و رستگاری یابید، و بپرهیزید از آتش عذابی که برای کیفر کافران افروخته اند و از حکم خدا و رسول او فرمان برید باشد که مشمول رحمت و لطف خدا شوید.»
۴- «الذین یاکلون الربا لایقومون الا کما یقوم الذی یتخبطه الشیطان من المس ذلک بانهم قالوا انما البیع مثل الربا و احل الله البیع و حرم الربا فمن جآئه موعظة من ربه فانتهی فله ما سلف و امره الی الله و من عاد فاولئک اصحاب النار هم فیها خالدون»
«کسانی که ربا می خورند به پا نمی خیزند مگر مانند کسی که بر اثر تماس شیطان دیوانه و آشفته حال شده است. به دلیل آن است که گفتند: بیع همانند رباست (تفاوتی میان آن دو نمی بینند) در حالی که خداوند بیع را حلال و ربا را حرام کرده است. کسی که اندرز الهی به او رسید، دست از رباخواری کشید؛ سودهایی که در گذشته به دست آورده مال اوست. خداوند او را می بخشد، اماکسی که مجددا به رباخواری برگردد، در آتش دوزخ جاودان گرفتار می ماند.»
۵- «یمحق الله الربا و یربی الصدقات و لله لایحب کل کفار اثیم»
«خداوند ربا را نابود می کند و صدقات را افزایش می دهد و انسان ناسپاس و گنهکار را دوست ندارد.»
آیه ربا :
آیات ۲۷۸ تا ۲۸۰ سوره بقره که بیان‌گر حکم تحریم ربا، عوارض رباخواری و برخی از احکام بازپس‌گیری اصل سرمایه از بدهکار است. این آیات بعد از فتح مکه نازل شد و بر اساس آن پیامبر اسلام(ص) گرفتن ربای جاهلی را ملغی اعلام کرد.
شأن نزول:
درباره آیات ربا سه شأن نزول گفته شده است.
۱-این آیات درباره ربا گرفتن خاندان عمرو بن عمیر از خاندان مغیره نازل شده است. پس از فتح مکه که ربا ممنوع شد، خاندان مغیره نزد عتاب بن اسید سرپرست مکه از طرف پیامبر اسلام(ص) رفته و از ربا گرفتن خاندان عمرو شکایت کردند. عتاب نامه به پیامبر نوشت و این آیات نازل شد که دست از ربا بردارید و در غیر این صورت آماده جنگ با خدا و رسول شوید. بعد از نزول این آیات خاندان عمرو برای گرفتن اصل مال خود به خاندان مغیره مراجعه کردند؛ ولی چون فصل برداشت محصول نبود و خاندان مغیره تنگدست بودند، مهلت خواستند. خاندان عمرو با این درخواست موافقت نکردند که آیه ۲۸۰ مبنی بر دادن مهلت نیز نازل شد.
۲-آیات مورد بحث در مورد عباس بن عبد المطلب و عثمان بن عفان است که خرمای سلف می‌خریدند، وقتی فصل چیدن خرما تمام خرما را از صاحبان نخل می‌گرفتند و چیزی برای آنان باقی نمی‌ماند. به همین دلیل صاحبان نخل با دریافت مهلت و پرداخت دو برابر بدهکاری مقداری از خرما را برای خود برمی‌داشتند. زمانی که این ماجرا به اطلاع پیامبر(ص) رسید عباس و عثمان را از این کار نهی کرد و آنان فقط سرمایه خود را پس گرفتند.
۳-عباس و خالد بن ولید در جاهلیت با هم شریک بوده، سلف‌خری و رباخواری می‌کردند و چون اسلام آمد مطالبات و اموال هنگفتی در ربا داشتند. پیامبر(ص) اعلام فرمود: تمام رباهای جاهلیت ملغی است و اولین ربا که الغاء می‌کنم از آن عباس بن عبد المطلب است.
