آشنایی با سوره بدون ((بسم الله …))،توبه
همینک در مجله آنلاین فارسی ها با مطلب”آشنایی با سوره بدون ((بسم الله …))،توبه” در خدمت شما کاربران گرامی هستیم .
آمار سوره
نام سوره: توبه
تعداد آیات: ۱۲۹
ترتیب نزول: ۱۱۳
محل نزول: مدینه منوره
معانی نام سوره: توبه یعنی بازگشت از گناه.
نامهای دیگر: برائت (تبرئه) – فاضحه (افشا کننده) – مخزبه (ذلت و خواری) – سیف (شمشیر).
ویژگیهای سوره: تنها سوره بدون بسم الله قرآن میباشد.
محتوا و موضوعات
از آنجا كه سورۀ توبه به هنگام اوج گرفتن در جزيرة العرب و پس از درهم‌شكسته‌شدن آخرين مقاومت مشركان نازل گرديده، محتواى آن داراى اهميت ويژه و فرازهاى حساسى است.
قسمت مهمى از آن پيرامون باقيمانده مشركان و بت‌پرستان و قطع رابطه با آنها، و الغاء پيمان‌هايى است كه با مسلمانان داشتند به خاطر نقض مكرر اين پيمانها از طرف آنان تا بقاياى بت پرستى براى هميشه از محيط اسلام برچيده شود.
و از آنجا كه با گسترش اسلام و درهم‌شكسته‌شدن صفوف دشمنان عده‌اى تغيير چهره داده، خود را در صفوف مسلمانان جاى دادند، تا در فرصت مناسب به اسلام ضربه كارى زنند، قسمت مهم ديگرى از اين سوره از منافقان و سرنوشت آنان سخن مى‌گويد، و به مسلمانان شديدا هشدار مى‌دهد و نشانه‌هاى منافقان را برمى‌شمرد.
بخش ديگرى از اين سوره پيرامون اهميت جهاد در راه خدا است، زيرا در اين موقع حساس غفلت از اين موضوع حياتى باعث ضعف و عقب‌نشينى و يا شكست مسلمانان مى‌شد.
بخش مهم ديگرى از اين سوره به عنوان تكميل بحثهاى گذشته از انحراف اهل كتاب (يهود و نصارى) از حقيقت توحيد، و انحراف دانشمندانشان از وظيفه رهبرى و روشنگرى سخن مى‌گويد.
و نيز در آيات ديگرى به تناسب بحثهاى مربوط به جهاد، مسلمانان را به اتحاد و فشردگى صفوف دعوت مى‌كند و متخلفين يعنى افراد سست و تنبلى كه به بهانه‌هاى مختلف شانه از زير بار وظيفه جهاد تهى مى‌كردند شديدا سرزنش و ملامت و به عكس از مهاجرين نخستين و ساير مؤمنان راستين مدح و ستايش مى‌كند. و از آنجا كه جامعه گسترده اسلامى در آن روز نيازهاى مختلفى پيدا كرده بود، كه مى‌بايست بر طرف گردد، به همين مناسبت بحثى از زكات، و پرهيز از تراكم و كنز ثروت، و لزوم تحصيل علم، و وجوب تعليم افراد نادان را ياد آور مى‌شود.
علاوه بر مباحث فوق، مباحث ديگرى مانند داستان هجرت پيامبر صلي‌الله‌عليه‌وآله، مساله ماههاى حرام كه جنگ در آن ممنوع است، موضوع گرفتن جزيه از اقليت‌ها و امثال آن به تناسب مطرح گرديده است.
شأن نزول آیه (۷۴) سوره «توبه» چه می باشد؟
درباره شأن نزول اين آيه روايات مختلفى نقل شده كه همه آنها نشان مى دهد بعضى از منافقان، مطالب زننده اى درباره اسلام و پيامبر(ص) گفته بودند، و همچنين توطئه اى بر ضد پيامبر(ص) چيده بودند و تصمیم داشتند به هنگام بازگشت از تبوک، در یکى از گردنه هاى میان راه، شتر پیامبر(ص) را رم دهند تا آن حضرت از بالاى کوه به درّه پرت شود. ولى پیامبر(ص) در پرتو وحى الهى از این ماجرا آگاه شد، و نقشه شوم آنها را نقش بر آب کرد.
چرا سوره توبه ((بسم الله الرحمن الرحیم))ندارد؟
در تفسیر نمونه چنین آمده است؛ «پاسخ این سؤال را چگونگی شروع این سوره به ما می دهد زیرا این سوره در واقع با اعلان جنگ به دشمنان پیمان شکن، و اظهار برائت و بیزاری و پیش گرفتن یک روش محکم و سخت در مقابل آنان آغاز شده است، و روشنگر خشم خداوند نسبت به این گروه است و با «بسم الله الرحمن الرحیم » که نشانه صلح و دوستی و محبت و بیان کننده صفت رحمانیت و رحیمیت خدا است، تناسب ندارد.
مرحوم طبرسی از امام علی (ع) چنین نقل می کند:
«لم تنزل بسم الله الرحمن الرحیم علی راس سورة برائة لان بسم الله للامان و الرحمة و نزلت برائة لرفع الامان و السیف فیه»
«سوره توبه با بسم الله الرحمان الرحیم آغاز نمیشود زیرا بسم الله برای امان و رحمت است اما سوره توبه برای بیان برائت از مشرکین و رفع امان از آنها با شمشیر نازل شده است »
