«علوم شناختی» دانشی است که شاید دانشجویان یا حتی برخی اساتید دانشگاه نیز از آن کمتر شنیده باشند چرا که این دانش یک دانش میان‌رشته‌ای است که چند سالی بیشتر از توجه به آن نمی‌گذرد؛ با توجه به کمتر شناخته بودن رشته پراهمیت «علوم شناختی» در این گزارش از مجله اینترنتی فارسیها  با عنوان علوم شناختی چیست؟ قصد داریم به بررسی اطلاعات بیشتر در رابطه با علوم شناختی بپردازیم.

* علوم شناختی چیست؟

دانشمندان، علوم شناختی را دانشی درباره پژوهش‌های علمی با موضوع ذهن و مغز می‌دانند چرا که علوم شناختی ارتباط مستقیمی با شناخت مغز دارد.

* رشته‌های درگیر با علوم شناختی کدامند؟

کارشناسان آموزشی می‌گویند علوم شناختی یک رشته میان‌رشته‌ای است یعنی کاربردهای بسیاری دارد و محققان در رشته‌های مختلف با آن درگیر هستند.

علوم شناختی می‌تواند در رشته‌هایی مانند روان‌شناسی، فلسفه ذهن، عصب‌شناسی، زبان‌شناسی، انسان‌شناسی، علوم رایانه و هوش مصنوعی به کار گرفته شود به این صورت که محققان هر یک از این رشته‌ها متناسب با رشته کاری خود به بررسی ماهیت فعالیت‌های ذهنی درباره موضوع مرتبط با همان رشته می‌پردازند که در این صورت درواقع وارد بحث علوم شناختی شده‌اند.

به صورت مشخص‌تر از جمله اهداف اصلی این رشته پژوهش در زمینه بینایی، تفکر و استدلال کردن، حافظه، توجه، یادگیری و مباحثی مربوط به زبان است.

* سرفصل‌های دوره مبانی علوم شناختی

در دوره مبانی علوم شناختی به طور معمول مباحث و سرفصل‌هایی لحاظ شده است.

از جمله این سرفصل‌ها می‌توان به محورهای زیر اشاره کرد:

عوامل زمینه ساز شکل گیری رویکرد شناختی
روانشناسی و ذهن همچون ماشینی محاسباتی
مدل محاسباتی ذهن
علوم شناختی و توجه به مغز و سیستم عصبی
تعامل علوم شناختی و هوش مصنوعی
استفاده از سیستم های هوشمند و رباتیک در علوم شناختی
توانبخشی شناختی با تمرکز بر توانبخشی در اتیسم
ارزیابی شناختی با استفاده از بازیهای کامپیوتری
بازی های شناختی

زیر شاخه‌های اصلی علوم شناختی نیز به شرح زیر است:

مدل‌سازی شناختی

روانشناسی شناختی

علوم‌اعصاب شناختی

زبان‌شناسی شناختی

فلسفه ذهن 

* علوم شناختی در جهان و ایران

انجمن علوم شناختی و نشریه علوم شناختی در آمریکا از دهه ۱۹۷۰ بنیان نهاده شد، از دهه ۱۹۹۰ فناوری‌های تصویربرداری و مطالعه مغز با ابزارهای جدید موجب شد علوم اعصاب اهمیت بیشتری در دانشگاه‌های معتبر دنیا داشته باشد.

دانشمندان و محققان ایرانی نیز چند سالی هست که به رشته علوم شناختی گرایش پیدا کردند و اهمیت این مسأله ذهن مسؤولان را نیز به این سمت معطوف کرد به طوریکه در ستاد نقشه جامع علمی کشور در این باره بحث و بررسی صورت گرفت و ستادی در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تحت عنوان «ستاد راهبری توسعه علوم و فناوری شناختی» تشکیل شد.

تلاش‌ها در ایران در زمینه علوم شناختی از سال ۱۳۹۰ و پس از شکل‌گیری ستاد راهبری توسعه علوم و فناوری شناختی، سرعت بیشتری گرفت به طوریکه جذب دانشجو در مقاطع تحصیلات تکمیلی در رشته‌های مرتبط با علوم شناختی آغاز شد.

* اهمیت علوم شناختی از دیدگاه رهبری

رهبر معظم انقلاب نیز بر اهمیت علوم شناختی تأکید کرده‌اند به طوریکه در دیدار مسؤولان و محققان ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی با اشاره به تأثیرگذاری علوم شناختی در عرصه های علمی، پزشکی، اجتماعی و اقتصادی، بر لزوم تلاش همه‌جانبه و شبانه‌ روزی برای پیشرفت بیش از پیش در این علوم تأکید کردند و گفتند: شتاب حرکت علمی کشور نباید کاهش یابد و یا متوقف شود، بلکه این شتاب باید برای سال‌های طولانی و تا رسیدن به نقطه اوج علمی حفظ تقویت شود.

ایشان فرمودند: در همه عرصه های علوم شناختی، ابتدا باید هدف گذاری‌‌ها مشخص و سپس طرح و پروژه، تعریف شود و در اختیار پژوهشگر و محقق قرار گیرد، در مسیر شناخت این علوم که با استدلال و منطق سر و کار دارد، بگونه‌ای حرکت کنید که زمینه معرفت بیشتر خداوند حاصل شود.

* تأکید مسؤولان کشور بر اهمیت علوم شناختی

کمال خرازی مشاور معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری در علوم و فناوری‌ های شناختی نیز درباره این رشته بر این عقیده است که در ایران، ظرفیت‌ سازی انسانی و فناوریِ بسیار خوبی در این شاخه از علوم انجام شده و ایران در ردیف برترین‌های منطقه و کشورهای پیشرو دنیا است و در ایران اقداماتی در زمینه «معرفی و ترویج علوم شناختی»، «کشف استعدادهای برتر دانش‌آموزی و دانشجویی و سوق دادن آنها به سمت علوم شناختی»، «حمایت از کتاب‌های منتشر شده در حوزه علوم شناختی» و «تبادلات علمی در سطح جهانی» انجام شده است.

سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور نیز در گزارشی به رشد شرکت‌های دانش‌بنیان، بهبود تجاری‌سازی دانش، افزایش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در پارکهای علم و فناوری، و رتبه علمی بالای ایران در شاخه‌های نانوفناوری، بیوتکنولوژی و علوم شناختی اشاره کرد.

همچنین نیلی دبیر ستاد توسعه علوم شناختی نکاتی درباره اصلاح سازوکار جذب استعداد های برتر در این شاخه از علوم، لزوم دستیابی به مدل های جدید در آموزش و پژوهش با نگرشِ  میان‌رشته‌ای، و سرمایه‌گذاری و تأمین بودجه‌های لازم در علوم شناختی بیان کرد.

* جایگاه ایران در زمینه علوم شناختی

براساس آمار ایران در جایگاه نخست در میان کشور‌های منطقه در دانش علوم شناختی قرار دارد، همچنین رتبه ۲۷ جهانی در رشته علوم شناختی نیز در اختیار ایران است، این رتبه نتیجه ارتقای چند پله‌ای ایران در این حوزه است.

تعداد مقالات ایران در حوزه علوم شناختی و علوم اعصاب نیز در سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ میلادی ۷۷۷ مقاله بود که در سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۶ به هزار و ۷۱۴ مقاله افزایش یافته است.

در منطقه میان کشورهای ایران، ترکیه و رژیم اشغالگر قدس رقابت زیادی وجود دارد و ایران با وجود عمر کوتاهی که در این رشته دارد پیشرفت خوبی داشته است.

/پایان مقاله علوم شناختی چیست؟/

منبع: فارس