گروه پالایشی یکی از گروه های بازار سرمایه است که در سال های اخیر با تغییر روند حسابداری شرکت ها در تعامل با شرکت پالایش و پخش، وضعیتی باثبات و قابل پیش بینی پیدا کرده اند. ضمنا همواره سودده بوده و با وجود بازدهی معقول، ریسک بالایی هم نداشته اند. البته این روزها این گروه در معرض یک ریسک قرار دارد.

یادتان باشد، این گروه را در شهریورماه امسال بررسی و به عنوان یک گروه کم ریسک و دارای چشم اندازی با بازدهی مناسب معرفی کردیم. اکنون بعد از گذشت بیش از سه ماه و در پایان پاییز، بد نیست عملکرد گذشته این گروه را بررسی کنیم.

چنان چه جدول زیر به خوبی نشان می دهد، سهام گروه پالایشی در پاییز بین ۱۱ تا ۳۳ درصد بازدهی داشته است. کمترین بازدهی مربوط به شتران با ۱۰٫۹ درصد و بیشترین آن مربوط به شاوان با حدود ۳۳ درصد بوده است. نکته جالب این که طی این مدت نسبت قیمت به درآمد (P/E) بیشتر شرکت های این گروه هم کاهش یافته است! یعنی با وجود رشد قیمت به خاطر رشد سودآوری در گزارش تابستان (که گزارش آن در فاصله زمانی بین دوره مقطع زمانی منتشر شد)، نسبت قیمت به درآمد باز هم افت کرده است.

این قاعده تنها درباره پالایش نفت شیراز که بازدهی ۱۸٫۶ درصدی داشته، برقرار نیست.لذا این گروه از نظر تحلیلی همچنان مثل تابستان ( و حتی بهتر) است و در صورت نبود ریسک کاهش سود، می تواند گزینه سرمایه گذاری کم ریسکی باشد. در ادامه اخبار و تحولات مهم رخ داده یا پیش روی صنعت را بررسی می کنیم.

مهم ترین اتفاقات موثر بر قیمت سهام گروه پالایشی در دوره اخیر توافق اوپک، رشد قیمت نفت، جنگ تجاری و همچنین افت قیمت نفت کوره بوده است.وضعیت قیمت نفت: همان طور که می دانیم رشد قیمت نفت، به صورت مستقیم و صریح اثری مثبت یا منفی بر سودسازی پالایشگاه ها ندارد بلکه آن چه مهم است حاشیه سود ناخالص پالایش هر بشکه نفت یا همان کرک اسپرد است. با این حال اهالی بازار با رشد قیمت نفت به این گروه تمایل نشان می دهند. یک علت این موضوع انتظار برای رشد سود اسمی (با وجود ثبات حاشیه سود) است. به تازگی قیمت نفت توانست با رشد حدود ۸ درصدی از محدوده ۶۰ به ۶۵ دلار برسد.

توافق اوپک برای کاهش بیشتر عرضه نفت و اعلام عربستان مبنی بر کاهش داوطلبانه عرضه و همچنین توافق اولیه برای آتش بس در جنگ تجاری، مهم ترین علل رشد بهای طلای سیاه بود. به نظر می رسد در صورت تداوم شرایط موجود، بهای نفت بتواند در محدوده ۶۵ تا ۷۰ دلار ثابت بماند. حداقل اثر این موضوع رشد بهای فراورده ها و بهبود سود اسمی پالایشگاه هاست.افت قیمت نفت کوره: اما موضوع مهم دیگر که اثر منفی بر پالایشی ها دارد مسئله افت قیمت نفت کوره سنگین (ترش) و کاهش کرک اسپرد این فراورده است. این موضوع به خاطر اعمال محدودیت در استفاده از فراورده های آلاینده به عنوان سوخت کشتی از ابتدای سال ۲۰۲۰ رخ داده است. همین ماجرا موجب فشار بر پالایشی ها شده است البته درباره میزان اثر این موضوع بر سود پالایشی ها برآورد دقیقی وجود ندارد.

اگرچه گروه پالایشی، یک گروه DPS محور است (یعنی معمولا در نزدیکی نسبت قیمت به درآمد تعادلی معامله می شود و سهام داران روی سود تقسیمی (DPS) حساب باز می کنند اما بررسی ارزش جایگزینی این گروه هم خالی از لطف نیست. منظور از ارزش جایگزینی میزان سرمایه لازم برای ایجاد یک واحد یا شرکت است. وزیر نفت به تازگی اعلام کرد برای ایجاد هر بشکه ظرفیت تصفیه نفت خام نیاز به ۲۰ هزار دلار سرمایه است. با ضرب این رقم در ظرفیت پالایش پالایشگاه ها، به رقمی می رسیم که حدود سه برابر ارزش فعلی پالایشگاه های کشور است.

این یعنی پالایشگاه ها در بورس بسیار کمتر از ارزش جایگزینی خود قیمت خورده اند. البته یک علت این موضوع بازدهی پایین آن هاست. در واقع بازار بر اساس قدرت سودسازی و نه میزان سرمایه به آن ها قیمت داده است. این در حالی است که در بسیاری دیگر از گروه های بورسی، مثل خودروسازان، هم اکنون سود مورد توجه نیست و بازار بر اساس ارزش سرمایه ها، سهام را قیمت گذاری می کند.

با شرایط پیش رو باید گفت وضعیت کلی گروه پالایشی، متعادل و خنثی است. چرا که از سویی وضعیت قیمت نمادها، قیمت نفت و نسبت قیمت به درآمد مناسب است و از سوی دیگر باید منتظر روشن شدن آثار کاهش قیمت نفت کوره بود. در این شرایط بهتر است وضعیت تک نمادها و شرایط خاص هر شرکت بررسی شود. با نگاهی به جدول فوق، شپنا کمترین نسبت قیمت به درآمد را دارد. شرکتی که به تازگی افزایش سرمایه قابل توجهی هم داده است و طرح های توسعه ای متنوعی هم دارد؛ از طرح تصفیه گازوئیل تا واحد گرانول سازی، از گوگرد و تامین یوتیلیتی (نیازهای زیرساختی) و … .

شیرین سازی نفت کوره، فرایندی پرهزینه و نیازمند سرمایه گذاری زیاد است. با این حال شپنا، اعلام کرده است پروژه ای در این خصوص را تعریف و طی سه سال آینده به بهره برداری خواهد رساند. پالایش نفت تهران هم کارخانه کربن بارد تهران را با سرمایه گذاری ۲۴ میلیارد تومانی و امکان تبدیل سالانه ۴۰ هزار تن دی اکسید کربن به کربن صنعتی و خوراکی افتتاح کرد. با این شرایط می توان بین پالایشی ها، شپنا را برای بلندمدت دارای ظرفیت دانست. اگرچه در کوتاه مدت باید بررسی های فنی و نموداری انجام شود.