معنای توکل، همان سپردن کار به دست خداست تا آدمی را در تمام موارد کمک کند و نارسایی های او را برطرف سازد. انسان در طول زندگی خود با مشکلات و پیچیدگی ها، مواجه بوده و احساس می کند که به تنهایی قادر بر انجام دادن امور نیست؛ چنین انسانی، برای رفع حقارت و ضعف خود، باید با تشبّث به عوامل طبیعی و اسباب مادی از نیروی غیبی و قدرت بی پایان خدا استمداد جوید که او را در راه هدف، موفق گرداند.

در حدیثی رسول گرامی اسلام (ص) از جبرئیل (ع) می پرسد: معنای توکل بر خدا چیست ؟

جبرئیل (ع) در پاسخ می گوید: «العلم بان المخلوق لایضر و لا ینفع و لا یعطی و لا یمنع و استعمال الیأس من الخلق؛ حقیقت توکل علم و آگاهی به این است که مخلوق نمی تواند زیانی برساند و نه سودی و نه چیزی ببخشد و نه از آن باز دارد، و نیز توکل مأیوس شدن از خلق است (یعنی همه چیز را از خدا و به فرمان او بداند) (بحار، ج ۶۸، ص ۱۳۸، ح ۲۳).

مراحل توکل

الف : ضعیف ترین درجات توکل اینکه انسان اعتمادش به خدا مانند اعتماد به وکیل در دعاوی باشد . 

ب : حالت متوسط : غیر خدا را نشناسد و به جز او به کسی پناه نبرد ؛ مانند وابستگی طفل به مادرش

ج : عالی ترین درجه توکل حالتی است که فرد خود را صد در صد وابسته به خدا می بیند ، مانند میت در نزد غسال.

داستان درباره توکل بر خدا

 روایت شده بعضی از توکل کنندگان به نزد یکی از ائمه علیهم السلام رفت و به امام گفت:
مسأله توکل را برای توضیح بده و چون امام می‌دانست که آن شخص متوکل واقعی و با ورع می‌باشد، پس به او گفت کمی منتظر من باش تا برایت بگویم.

در همان وقت که امام می‌خواست جواب او را بدهد فقیری به نزد آن‌ها آمد و چیزی خواست و امام قبل از دادن جواب آن شخص دستش را داخل در جیبش کرده چیزی درآورد و به فقیر داد. و بعد رو به سایل کرده گفت حالا سؤال خود را بگو تا پاسخ دهم.

سایل گفت: ای امام بزرگوار من می‌دانستم تو قبل از این که مرا منتظر بگذاری قادر بودی جواب مرا بدهی. پس مقصودتان از این تأخیر و انتظار چه بود؟

امام فرمود: مقصودم از این کار تأکید ایمانم به خداوند بود. چون آن وقت که تو از من سؤال کردی من در جیبم دیناری داشتم و تو از آن آگاه نبودی ولی خداوند می‌دانست و من می‌خواستم با بودن آن پول در جیبم از توکل حقیقی برای تو سخن بگویم.

اما وقتی که آن را به فقیر دادم چون ایمان خود را به توکل کامل کرده بودم، می‌توانستم تو را هم تعلیم بدهم.

سایل از شنیدن سخنان امام بانگ زد سوگند به خداوند که بعد از این تا آخر عمر نه در زیر سقف خانه آباد می‌نشینم و نه با بشر مانوس می‌شوم تا توکل من به خداوند واقعی و حقیقی باشد.

توکل یعنی من همه کارهای لازم برای رسیدن به مقصود را انجام میدهم و نتیجه کار را به خداوند واگذار میکنم چون پروردگارم را حکیم به همه امور میدانم و مهربانتر از او نمیشناسم .

منبع:حوزه نت،دلدادگان،اسلام کوئست