آشنایی با شاعر هندی،((بیدل دهلوی))

همینک در مجله آنلاین فارسی ها با مطلب”آشنایی با شاعر هندی،((بیدل دهلوی))” در خدمت شما کاربران گرامی هستیم .

بیدل دهلوی

میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی در سال ۱۰۵۴ هجری قمری در ساحل جنوبی رودخانهٔ «گنگ» در شهر عظیم‌آباد پتنه (هند) به دنیا آمد. وی اصلاً از ترکان جغتایی بود. بیدل در بیشتر علوم حکمی تبحر داشت و با طریقهٔ صوفیه نیز آشنا بود. او ابتدا «رمزی» تخلص می‌کرد تا این که بنا به گفتهٔ یکی از شاگردانش هنگام مطالعهٔ گلستان سعدی از مصراع «بیدل از بی نشان چه جوید باز» به وجد آمد و تخلص خود را به «بیدل» تغییر داد.

دوره نوجوانی

دوره نوجوانی شاعر مصادف بود با شایعه بیماری شاه جهان و نزاعهای درونی بر سر قدرت که عظیم آباد را به یکی از کانونهای اصلی شورش تبدیل کرد . ظاهراً در همین دوره میرزا قلندر، بیدل را به دایی او، میرزاظریف ، سپرد. میرزاظریف که مردی روحانی و محقق بود، در تکوین شخصیت عرفانی و ادبی بیدل و آشنایی جدی او با فلسفه ، تصوف علمی ، کلام ، فقه ، حدیث و تفسیر تأثیر بسزا داشت.

بیدل در سال ۱۰۹۶ هـ.ق به دهلی رفت و با حمایت و کمک شخصی به نام “شکرا… خان” مقدمات یک زندگی توأم با آرامش و عزلت را در دهلی فراهم کرد.

زندگی شاعر بزرگ در این سالها به تامل و تفکر و سرودن شعر گذشت و منزل او میعادگاه عاشقان و شاعران و اهل فکر و ذکر بود.

در همین سالها بود که بیدل به تکمیل مثنوی “عرفان” پرداخت و این مثنوی عظیم عرفانی را در سال ۱۱۲۴ هـ.ق به پایان رساند.

با وجود تشنج و درگیری های سیاسی در بین سران سیاسی هند و شورش های منطقه ای و آشفتگی اوضاع، بیدل تا آخرین روزهای زندگی خود از تفکرات ناب عرفانی و آفرینش های خلاقانه هنری باز نماند.

بیدل آخرین آینه تابان شعر عارفانه فارسی بود که نور وجودش در سال ۱۱۳۳ ه.ق به خاموشی گرایید.

سبک بیدل دهلوی

در آثار بیدل تقریباً تأثیر تمامی شاعران برجسته پارسی سرای را می توان مشاهده کرد. همچنین شعر و نثر پارسی در شبه قاره ، تاجیکستان و افغانستان تحت تأثیر بیدل بوده است . نظم ونثر بیدل از طریق شاگردان و مقلدانش ، بویژه غالبِ دهلوی * ، بر زبان اردو تأثیر گذاشته است . در افغانستان و تاجیکستان در سالروز رحلت بیدل مراسم «عُرس بیدل » برگزار می شد و جلسات «بیدل خوانی » با شرکت بیدل شناسان و بیدل دوستان تشکیل می گردید. فراوانی نسخه های آثار بیدل در این کشورها گواهی استقبال عموم مردم از سروده های وی است .

در ایران ، پس از انقلاب اسلامی ، نسلی از شاعران به بیدل روی کرده و از او اثر پذیرفته اند.

تخلص

او ابتدا «رمزی» تخلص می‌کرد تا این که بنا به گفتهٔ یکی از شاگردانش هنگام مطالعهٔ گلستان سعدی از مصراع «بیدل از بی نشان چه جوید باز» به وجد آمد و تخلص خود را به «بیدل» تغییر داد.

اثار بیدل دهلوی

مهمترین منظومه بیدل ، مثنوی عرفان اوست . این منظومه در ۱۱۲۴ سروده شده است . منظومه عرفان با تبیین رابطه خداوند و انسان ، بر مبنای عشق ، آغاز می شود. بیدل چنانکه رسم عرفاست مطالب خویش را با داستان پردازیهای خاص همراه می کند و به مراتب وجود بر مبنای نگرش عارفان می پردازد و هر فصل را به مناسبت «طور»، «نقش » یا «جهد» می نامد.

از بیدل آثاری به نثر نیز باقی مانده است . مهمترین آنها چهار عنصر است که زندگینامه بیدل به قلم خود اوست . بیدل این اثر را از ۱۰۹۱ تا ۱۱۰۶ نگاشته است . وی نثر خویش را با شعر ممزوج کرده و جای جای به غزلها، رباعیها، مثنویها و قطعه هایش استناد جسته است . چهار عنصر ، چنانکه از نام آن پیداست ، اشاره به آب و باد و خاک و آتش دارد.
نکات ، اثر منثور دیگر بیدل ، در واقع بیانیه اعتقادی اوست که نظریات و آموزه های اساسی و اصلی عرفان بیدل را شامل می شود. نکات ، همچون چهار عنصر ، با سروده های بیدل آمیخته است ، اما نثر روان تری دارد. این اثر بهترین متن برای فهم آرای فلسفی و عرفانی بیدل است .

از بیدل نامه هایی نیز باقی مانده که به رقعات مشهور است . این نامه ها خطاب به دوستان و برخی امیران محلی نوشته شده است . در این نامه ها نیز غلبه جنبه های عرفانی ، اخلاقی و مذهبی کاملاً آشکار است . مجموعه مثنویها و آثار منثور بیدل در کلیات او در ۱۲۹۹ در بمبئی به چاپ رسیده است .